تیروئید غده‌ای پروانهای شکل است که در جلو گردن قرار دارد. تیروئید بخشی از غدد درون‌ریز است و کارش ساخت و ذخیره هورمون‌های T3و T4 است. هورمون TSH که توسط هیپوفیز ساخته می‌شود، باعث تحریک تیروئید و ترشح این هورمون‌ها می‌شود.در ادامه با دکتر مهناز شکروی همراه باشید تا با بیماری پرکاری تیروئید و علائم آن بیشتر آشنا شوید.
تیروئید چه کاری انجام می‌دهد؟
تیروئید که در جلوی گردن شما قرار دارد، غده‌ای پروانهای شکل است. غدد اندام‌هایی هستند که در سراسر بدن شما یافت می‌شوند. برخی از غدد شما هورمون‌ها را تولید و آزاد می‌کنند – موادی که به عملکرد و رشد بدن شما کمک می‌کنند. غده تیروئید نقش مهمی در بسیاری از عملکردهای اصلی بدن شما دارد، از جمله:
- تنظیم دمای بدن شما
- کنترل ضربان قلب
- کنترل متابولیسم (فرآیندی که مواد غذایی را که وارد بدن می‌کنید به انرژی تبدیل می‌کند که به عملکرد بدن شما کمک می‌کند.)
هنگامی که غده تیروئید شما به درستی کار می‌کند، بدن شما در تعادل است و همه سیستم‌های شما به درستی کار می‌کنند. اگر تیروئید شما به آن شکلی که باید کار نکند – ایجاد هورمون‌های تیروئید خیلی زیاد یا خیلی کم – می‌تواند کل بدن شما را تحت تاثیر قرار دهد.
منظور از پرکاری تیروئید چیست؟
زمانی که غده تیروئید بیش از حد نیاز بدن شروع به تولید هورمون تیروئید کند، پرکاری تیروئید به وجود می‌آید. هورمون‌های اصلی تیروئید عبارتند از: تری یدوتیرونین (T3) و تیروکسین (T4) که در زمان پرکاری تیروئید با افزایش ترشح آنها روبرو هستیم. در شرایطی که تیروئید در بدن شما زیاد شود، سرعت متابولیسم نیز افزایش می‌یابد. در نتیجه، علائمی مانند تپش قلب، کاهش وزن، اضطراب و … به وجود می‌آید. خوشبختانه با به کارگیری روش‌های گوناگون درمانی می‌توان قدم‌های مثبتی را برای درمان آن برداشت.
علائم تیروئید پرکار
علائم تیروئید پرکار می تواند شامل موارد زیر باشد:
- عصبی بودن، اضطراب و تحریک پذیری
- بیش فعالی – ممکن است بدون حرکت بودن و ثابت ماندن برای‌تان سخت باشد و انرژی عصبی زیادی داشته باشید.
- نوسانات خلقی
- مشکل خوابیدن
- احساس خستگی مداوم
- حساسیت به گرما
- ضعف عضلانی
- اسهال
- نیاز به ادرار کردن بیشتر از حد معمول
- تشنگی مداوم
- خارش
- از دست دادن علاقه به رابطه جنسی
چه کسانی به پرکاری تیروئید مبتلا می شوند؟
هر کسی ممکن است پرکاری تیروئید داشته باشد، اما در زنان شایع تر است.
چه چیزی باعث پرکاری تیروئید می شود؟
شرایط پزشکی و موقعیت هایی که می توانند باعث پرکاری تیروئید شوند عبارتند از:
بیماری گریوز: در این اختلال، سیستم ایمنی بدن به تیروئید شما حمله می کند. این باعث می شود تیروئید شما بیش از حد هورمون تیروئید تولید کند. بیماری گریوز یک بیماری ارثی است (از طریق خانواده منتقل می شود). اگر یکی از اعضای خانواده شما مبتلا به بیماری گریوز باشد، این احتمال وجود دارد که سایر اعضای خانواده نیز به آن مبتلا شوند. بیماری گریوز شایع ترین علت پرکاری تیروئید است که حدود ۸۵ درصد موارد را تشکیل می دهد.
ندول های تیروئید: ندول تیروئید توده یا رشد سلول های غده تیروئید شما است. آنها می توانند بیش از نیاز بدن شما هورمون تولید کنند. گره های تیروئید به ندرت سرطانی هستند.
تیروئیدیت: تیروئیدیت التهاب غده تیروئید شما است که ممکن است دردناک یا بدون درد (بی صدا) باشد. ممکن است در عرض یک سال پس از زایمان اتفاق بیفتد (تیروئیدیت پس از زایمان). پس از تجربه تیروئیدیت، تیروئید شما ممکن است نتواند بهبود یابد، که منجر به کم کاری تیروئید می شود.
مصرف بیش از حد ید: اگر در معرض خطر پرکاری تیروئید هستید و ید بیش از حد مصرف می کنید (از طریق رژیم غذایی یا داروها)، می تواند باعث شود تیروئید شما هورمون تیروئید بیشتری تولید کند. ید یک ماده معدنی است که تیروئید شما از آن برای تولید هورمون تیروئید استفاده می کند. دریافت کنتراست یددار داخل وریدی (رنگ ید) نیز ممکن است باعث پرکاری تیروئید شود. آمیودارون، دارویی که حاوی مقدار زیادی ید است نیز ممکن است باعث پرکاری تیروئید شود.
درمان پرکاری تیروئید
داروهای ضد‌تیروئید: این داروها میزان هورمونی که غده‌ی تیروئید تولید می‌کند را کاهش می‌دهند. برای اکثر بیماران، دارویی که پزشکان ترجیح می‌دهند تجویز کنند، داروی متی‌مازول (تاپازول) است چرا که ثابت شده این دارو عوارض کمی دارد. پروپیل تیواوراسیل داروی دیگری است که برای بیمارانی که نسبت به متی‌مازول آلرژی دارند یا خانم‌هایی که در سه ماهه اول باداری خود هستند تجویز می‌شود.
داروهای ضد تیروئید باید برای دوره‌های بسیار طولانی مصرف شوند (یک یا دوسال یا حتی بیشتر). پس از این مدت پرکاری تیروئید برطرف می‌شود اما احتمال بازگشت آن وجود دارد.
درمان با داروهای ضد‌تیروئید می‌تواند به صورت کوتاه مدت یا بلند مدت باشد. درمان کوتاه مدت بدین منظور انجام می‌شود که تا زمان تصمیم‌گیری پزشک به منظور انجام یک روش درمانی دائم، با کمک داروهای ضد‌تیروئید، میزان تیروئید موجود در خون بیمار در سطح نرمال حفظ شود. و از درمان بلند‌مدت نیز بدین منظور استفاده می‌شود که بتوان بیماری را وارد فاز بهبودی کرد، تا جایی که حتی بعد از قطع مصرف دارو نیز، بیمار در وضعیت بهبودی بماند.
بتا بلوکرها: داروهای بتابلوکر، مانند آتنولول یا پروپرانولول، موجب توقف یا کاهش تولید هورمون تیروئید نمی‌شوند و در عوض آنها علائمی که بر اثر پرکاری تیروئید ایجاد می‌شود را کنترل می‌کنند، به خصوص علائمی مانند ضربان سریع قلب، لرزش دست‌ها، اضطراب و گرمای زیادی که بدن تولید می‌کند.
ید رادیواکتیو: در حالت عادی، غده‌ی تیروئید ید موجود در خون را جمع آوری می‌کند و به کمک آن هورمون تیروئید را تولید می‌کند. در این روش درمانی بی بیمار نوعی ید رادیواکتیو داده می‌شود و این ماده پس از جذب شدن توسط غدد تیروئید موجب تخریب غدد تیروئیدی می‌شود. پاسخ به این روش درمانی در حدود 6 تا 18 هفته طول می‌کشد. از آنجایی که اغلب ید رادیواکتیو عملکرد عادی تیروئید را با اختلال مواجه می‌کند، افرادی که از این روش درمانی استفاده کرده‌اند نیاز دارند که تا پایان عمر تیروئید مصرف کنند تا نبود تیروئید در خون خود را جبران کنند.
جراحی: برداشتن غده‌ی تیروئید با جراحی توسط جراح سرطان تیروئید خوب نیز یکی دیگر از روش‌های درمان دائمی برای پرکاری تیروئید است اما این روش ترجیحا استفاده نمی‌شود. جراحی تیروئید تنها در صورتی انجام می‌شود که غده‌ی تیروئید بسیار بزرگ شده باشد (گواتر) و در تنفس بیمار اختلال ایجاد کرده باشد، یا این که مصرف داروهای ضد‌تیروئید موثر نباشند و یا این که بیمار به دلایلی نتواند ید رادیواکتیو مصرف کند. از روش جراحی همچنین برای درمان بیمارانی استفاده می‌شود که دارای توده‌ای (به نام ندول) در تیروئید خود هستند، خصوصا اگر احتمال سرطانی بودن این توده وجود داشته باشد.
عوارض پرکاری تیروئید کدامند؟
پرکاری تیروئید درمان نشده می‌تواند باعث بروز مشکلات جدی برای سلامتی شود، از جمله:
ضربان قلب نامنظم که می‌تواند منجر به لخته شدن خون، سکته مغزی، نارسایی قلبی و سایر مشکلات قلبی شود.
بیماری چشمی تیروئید (افتالموپاتی گریوز، با علائم احساس سوزش، اشک‌ریزش بیش از حد که اغلب با قرار گرفتن در معرض هوای سرد، باد یا نورهای روشن بدتر می‌شود، ناراحتی یا درد چشم، تاری دید، دوبینی و بیرون‌زدگی چشم)
ضعیف شدن استخوان‌ها، پوکی استخوان و مشکلات عضلانی
اختلال در سیکل قاعدگی و مشکلات باروری
چگونه رژیم غذایی بر پرکاری تیروئید تأثیر می‌گذارد؟
تیروئید از ید برای ساخت هورمون‌های تیروئیدی استفاده می‌کند. اگر مبتلا به بیماری گریوز یا یک اختلال خودایمنی تیروئید باشیم، ممکن است به عوارض جانبی مضر ید حساس باشیم. مصرف غذاهایی که حاوی مقادیر زیادی ید هستند، ممکن است باعث پرکاری تیروئید یا تشدید آن شود. مصرف مکمل‌های ید نیز می‌تواند همین اثر را داشته باشد. بنابراین باید با پزشک خود در موارد زیر مشورت کنیم:
- چه غذاهایی را محدود یا از آنها اجتناب کنیم
- هرگونه دارو یا مکملی که مصرف می‌کنیم
